چسبهای مختلفی تو بازار هست که هر کدوم ویژگیهای خاص خودشون رو دارن و برای چسبوندن کم و بیش مناسب هستن. یکی از این چسبها، چسب پلیاورتان هست – چسبی که با ویژگیهای خوبش حسابی تو چشم میاد. اما چسب پلیاورتان چیه؟ ما تو این مطلب براتون توضیح میدیم.
چسب پلیاورتان چیه؟
چسبهای پلیاورتان، که به اونا چسب PU هم میگن، چسبهایی هستن که برای ساختوسازهای با استحکام بالا استفاده میشن و میتونن هم به صورت غیر الاستیک و هم به صورت الاستیک دائمی استفاده بشن. این چسبها بر پایه پلیمرها هستن، اما اغلب شامل اجزای دیگهای مثل افزودنیهای مختلف هم هستن.
چسبهای PU اغلب به عنوان چسبهای دو جزئی استفاده میشن. اما چسبهای تک جزئی هم وجود دارن. هر دو نوع بر اساس واکنش شیمیایی اجزای مختلف عمل میکنن. این واکنش اغلب شامل کاتالیزورهایی مثل نور، گرما یا رطوبت میشه. چسب خمیری شکل و بدون انقباض هست. وقتی خشک بشه، ضد آب میشه و میشه روش رنگ زد یا سنبادهش کرد. این چسب ناهمواریهای کوچیک قطعه کار رو هم جبران میکنه. این ویژگیها و چندتا ویژگی دیگه، اونو به یه دستیار بینظیر برای انواع کارهای چسبکاری تبدیل میکنه.
اما خطرش برای سلامتی رو نباید دست کم گرفت. به همین دلیل، تابع آییننامه ممنوعیت مواد شیمیایی هست و نمیشه به افراد زیر 18 سال فروخت. علاوه بر این، موقع استفاده باید اقدامات ایمنی خاصی انجام بشه که در ادامه در موردش صحبت میکنیم.
-
اسپری فوم پلی اورتان تایتان TYTAN
140,000 تومان -
اسپری فوم پلی اورتانی شلنگی سودال
قیمت اصلی 325,000 تومان بود.260,000 تومانقیمت فعلی 260,000 تومان است. -
اسپری فوم پلی اورتان پرولاک PRO LOC
-
اسپری فوم پلی اورتانی گانخور پانل سودال
320,000 تومان
انواع مختلف چسبهای پلیاورتان
چسبهای پلیاورتان در انواع مختلفی موجود هستن. علاوه بر چسبهای تک جزئی، چسبهای دو جزئی هم وجود دارن. با این حال، هر دو بر اساس یک اصل کار میکنن، یعنی واکنش شیمیایی اجزای مختلف. علاوه بر این، چسبهای ذوب گرم هم وجود دارن که بهشون هاتملت میگن. همه انواع مزایا و معایب خودشون رو دارن. هاتملتها به خصوص محکم هستن، اما به کاربر فقط یه زمان باز خیلی محدود میدن که طی اون میشه چسب رو کار کرد.
تو بخشهای بعدی، همه ویژگیهای چسب پلیاورتان مربوط به انواع مختلف چسب رو لیست میکنیم.
چسبهای پلیاورتان دو جزئی
چسبهای PU دو جزئی اونایی هستن که سطوح رو از طریق واکنش شیمیایی دو جزء، معمولاً یه رزین و یه سختکننده، به هم میچسبونن. هر دو جزء باید با یه نسبت خاص مخلوط بشن. نسبتهای اختلاط متفاوتی وجود داره. رایجترین نسبتهای اختلاط چسب به سختکننده یا 100:15 یا 100:30 هست. یه جایگزین خوب، چسب رزین اپوکسی هست.
چسبهای پلیاورتان دو جزئی به درجات سختی مختلفی تقسیم میشن. تمایز بین اینا وجود داره:
- چسبهایی که برای بارهای سنگین طراحی شدن و باید مقاومت برشی بالایی داشته باشن
- چسبهایی که باید در برابر ضربههای شدید و کشش تا حد پارگی مقاومت کنن
- چسبهایی که ویژگیهای مثبت هر دو نوع چسب ذکر شده رو ترکیب میکنن و بنابراین ویسکوپلاستیک در نظر گرفته میشن
ویژگیها
چسبهای دو جزئی با چندتا ویژگی مثبت چسب پلیاورتان مشخص میشن:
- مقاومت بالا در برابر هوازدگی و تأثیرات محیطی
- مقاومت بالا در برابر پیری و استحکام ساختاری بالا
- مقاومت بالا در برابر ضربه و برش
- مقاومت برشی لب به لب بالا
- توانایی عالی در پر کردن شکافها با امکان اتصال حتی شکافهای بزرگ
- ویژگیهای خوب برای چسباندن سطوح بزرگ
- امکان فرآوری تمیز، ساده و خوب
- مناسب برای سطوح مختلف در داخل و خارج از ساختمان
زمینههای کاربرد
چسبهای PU برای مواد و کاربردهای مختلفی مناسب هستن. چسبهای PU نه تنها برای چسباندن فلز و محکمترین چسب چوب، بلکه برای گچ، چوب پنبه، پلاستیک و مواد دیگه هم قابل استفاده هستن. چسبهای PU به خصوص برای چسباندن ترکیبی، یعنی چسباندن بین مواد مختلف مناسب هستن.
مثلاً اگه میخوای کفپوش خونهت رو عوض کنی و تختههای کف یا پارکت بچسبونی، چسب PU میتونه انتخاب درستی برات باشه. البته چندتا معایب هم داره: مثلاً این چسب در مقایسه نسبتاً گرون هست و اگه زمان زیادی از دست بدی، چسبندگی خوبش رو از دست میده. پس باید یه کم پول خرج کنی و سریع کار کنی. این باعث میشه چسب PU بیشتر مناسب صنعتگرهای با تجربه باشه. با این حال، مزایای زیادش بر معایبش میچربه. مثلاً، چسب PU با کیفیت بالا بدون حلال هست، پس بعد از نصب کفپوش مجبور نیستی چند روز اتاق رو هوا بدی تا بتونی با خیال راحت واردش بشی. اثر چسبندگیش، وقتی درست استفاده بشه، فوقالعادهست و در برابر سختترین شرایط دووم میاره.
یه مزیت بزرگ اینه که با چسبهای PU میشه سنگ طبیعی رو بدون ایجاد تغییر رنگ یا چرب شدن چسبوند. حتی عناصر ضد آتش تو ساختمون – مثلاً فیبرهای گچی یا صفحات گچی – رو هم میشه بدون هیچ مشکلی چسبوند.
فرق بین اورتان و پلیاورتان چیه؟
اورتان و پلیاورتان هر دو پلیمر هستن. اصطلاح پلیاورتان وقتی استفاده میشه که پلیمر از بیش از یک گروه اورتان تشکیل شده باشه، به همین دلیل بهش پلیاورتان میگن.
چطور پلیاورتان رو بچسبونیم؟
کار کردن با چسب PU دو جزئی خیلی آسونه. اول، اجزا رو وزن میکنیم و با هم مخلوط میکنیم. لطفاً به دستورالعملهای سازنده توجه کنید. اگه نسبت اختلاط رو تغییر بدی، روی خواص چسب تأثیر میذاره و ممکنه به اندازه کافی سخت نشه. موقع مخلوط کردن، نباید زیاد هوا وارد کنی، چون هر حباب هوای کوچیک یه نقطه ضعف تو چسب خشک شده هست.
کارتریجهای دوتایی عملی هم برای ساده کردن مخلوط کردن دو جزء در دسترس هستن.
کافیه چسب رو فقط یه طرف بزنی. سطحی که میخوای بچسبونی رو کاملاً با چسب PU بپوشون، ولی زیاد استفاده نکن وگرنه ممکنه چسب از درزها بیرون بزنه. اگه چسب بیرون زد، فوراً با یه پارچه پاکش کن. چسب خشک شده رو میشه با یه تیغه خیلی تیز، مثل تیغ اصلاح، پاک کرد.
خیلی مهمه که موقع استفاده به زمان کارپذیری توجه کنی. وقتی این زمان تموم شد، دیگه نمیشه از چسب استفاده کرد. برای کار کردن راحتتر، میتونی یا یه بازدارنده اضافه کنی تا زمان کارپذیری رو طولانیتر کنی یا یه شتابدهنده.
استحکام نهایی، یعنی آخرین درجه سخت شدن، معمولاً بعد از حدود چهار تا هفت روز به دست میاد، و حداقل استحکام معمولاً بعد از حدود دوازده ساعت. مطمئن شو که تو این مدت قطعات کار رو ثابت نگه داری، مثلاً با گیرههای پیچی.
چسب پلیاورتان تک جزئی
چسبهای پلیاورتان تک جزئی، همونطور که از اسمشون پیداست، فقط از یک جزء تشکیل شدن. اینا بعد از استفاده، رطوبت هوا رو جذب میکنن و اینطوری سخت میشن. فقط بعد از چند دقیقه یه لایه روشون تشکیل میشه. پس سرعت سخت شدنشون خیلی بالاست.
چسبهای PU تک جزئی خمیری شکل تو کارخونههای صنعتی به صورت نواری استفاده میشن. برای کاربر خونگی، استفاده با تفنگ دستی جالبه.
ویژگیها
مزایای زیر رو میشه تو چسبهای PU تک جزئی پیدا کرد:
- استفاده ساده، برای کاربر خونگی معمولاً با کمک تفنگ دستی
- استحکام کششی بالا
- بعد از سخت شدن، چسب الاستیک میمونه
- برای سطوح بزرگ هم مناسبه
- بعضی از چسبهای تک جزئی برای تماس نادر با مواد غذایی مناسب هستن
زمینههای کاربرد
مثل چسب PU دو جزئی، چسب PU تک جزئی هم برای کاربردهای مختلفی مناسبه. پس میشه بدون مشکل چوب، پلاستیک، صفحات گچی و فلز رو باهاش چسبوند.
از اونجایی که چسبهای PU تک جزئی باعث چسبندگی نرم و الاستیک میشن، تو کارهای کفسازی خیلی محبوب هستن. اگه میخوای یه کف چوبی با قطعات بزرگ یا پارکت بذاری، باید از این نوع چسب استفاده کنی.
طرز استفاده
باید مطمئن بشی که قطعاتی که میخوای بچسبونی عاری از چربی و گرد و غبار باشن. میتونی قبل از استفاده از چسب PU تک جزئی، اونا رو با یه پارچه بدون پرز و کمی حلال تمیز کنی. برای بهبود چسبندگی سطوح، میتونی اونا رو کمی با کاغذ سنباده زبر کنی.
حالا چسب رو یه طرف بزن و روی سطحی که میخوای بچسبونی به طور یکنواخت پخش کن. بعد از این، هر دو سطح رو به هم بچسبون. برای چسبندگی بهتر، میتونی سطوح رو با گیرههای پیچی ثابت نگه داری تا چسب خشک بشه.
چسبهای ذوب گرم (هاتملتها)
چسبهای ذوب گرم، چسبهایی هستن که بر پایه پلیمرهای ترموپلاستیک ساخته شدن. یعنی در دمای اتاق حالت جامد دارن و وقتی گرم میشن مایع میشن. فقط در حالت مایع میشه ازشون استفاده کرد. بعد از خشک شدن، دوباره به حالت جامد برمیگردن.
چسبهای هاتملت اغلب حاوی افزودنیهای مختلفی هستن، از جمله آنتیاکسیدانها، واکس و نرمکنندهها. اما بسته به ویژگیهای مورد نظر، میشه افزودنیهای دیگهای هم بهشون اضافه کرد.
برخلاف چسبهای PU تک یا دو جزئی، چسبهای هاتملت فقط روی سطوح متخلخل کار نمیکنن. علاوه بر این، فرآیند خشک شدن یک فرآیند شیمیایی نیست بلکه یک فرآیند فیزیکی هست، چون به خاطر واکنش اجزای مختلف نیست بلکه به خاطر سرد شدنه.
دو نوع چسب هاتملت شناخته شده هست: هاتملتهای EVA و هاتملتهای PUR. اولی این مزیت رو داره که میشه دوباره فعالش کرد. یعنی بعد از سخت شدن میشه دوباره ذوبش کرد، که بازیافت رو ممکن میکنه.
ویژگیها
در ادامه مزایا و معایب هاتملتها رو میبینید:
مزایا:
- هاتملتها بدون حلال هستن
- تقریباً فوراً سفت میشن و بلافاصله کار میکنن، در نتیجه زمان چرخه بالایی در فرآیندهای تولید اقتصادی تضمین میکنن
- میشه ازشون روی سطوح متخلخل و غیر متخلخل استفاده کرد
- با وجود کارکرد سریع، هاتملتهای EVA رو میشه دوباره فعال کرد، که پیشپوشش رو ممکن میکنه
- قابل استفاده روی مواد مختلف
- اتصال چسب الاستیک میمونه
- سطوح چسبیده رو میشه با حرارت دادن دوباره از هم جدا کرد
- استحکام پلیمرهای پایه رو میشه با افزودن مواد مختلف افزایش داد
- نگهداری و حمل و نقل هاتملتها آسونه، چون چسب در دمای اتاق جامد هست
معایب:
– یه عیب اینه که استفاده محدود به مواد مقاوم در برابر حرارته. هاتملت واکنشی هم ترموپلاستیک هست، یعنی بعد از سخت شدن میشه دوباره شکلش رو تغییر داد، که میشه هم مزیت و هم عیب در نظرش گرفت.
زمینههای کاربرد
زمینههای کاربرد چسبهای هاتملت خیلی متنوعه. هاتملتها نه تنها تو صنعت بستهبندی و صحافی استفاده میشن، بلکه تو تولید مقوا و برچسب، صنعت خودرو و مونتاژ هم به کار میرن. اصولاً با هاتملتها میشه تقریباً هر مادهای رو که بشه تصور کرد چسبوند: روی فلزات، لاستیک، پلاستیک، شیشه و سرامیک، چوب، مقوا، چوب پنبه و پارچههای مختلف. نمد و چرم رو هم میشه باهاشون چسبوند.
این یعنی که از چسبهای هاتملت نه تنها تو بخش خصوصی بلکه تو بخش صنعتی هم به طور گسترده استفاده میشه. هم صنعت تولید و هم صنعت بهداشت و سلامت از ویژگیهای مثبت این چسبها بهره میبرن.
برای کارهای دستی با خانواده، یه تفنگ چسب هاتملت در اصل ضروریه. به خصوص تو حوزه سرگرمی، اغلب از هاتملتها استفاده میشه.
طرز استفاده
معمولاً کاربرهای خونگی هاتملت رو با یه تفنگ چسب صنعتی استفاده میکنن، که چسب گرم شده رو با فشار انگشت آزاد میکنه. چسب رو روی سطوح تمیزی که میخوایم بچسبونیم میزنیم و بعد اونا رو به هم میچسبونیم. باید سریع عمل کنی، چون فقط یه پنجره زمانی محدود برای استفاده داری. اگه هاتملت سرد بشه، جامد میشه و دیگه نمیشه باهاش کار کرد.
اما میشه هاتملت رو با ابزارهایی غیر از تفنگ چسب هم استفاده کرد، مثل اکسترودرها و سرنگهای مارپیچی. چسب به شکل چوب چسب، فیلم، بلوک یا حتی گرانول موجوده.
نتیجهگیری در مورد انواع چسبهای PU
اگرچه چسبهای PU اغلب کمی گرونتر هستن، اما این عیب جزئی رو با ویژگیهای مطلوبشون جبران میکنن. پس میشه ازشون برای طیف وسیعی از مواد استفاده کرد. خواص چسبندگیشون عالیه و سطوح رو خیلی خوب به هم میچسبونن اگه یه طرفه استفاده بشن. استفاده ازشون هم نسبتاً سادست. حتی با چسبهای PU دو جزئی هم شما به عنوان کاربر معمولاً خوب کنار میاید، چون الان کارتریجهای دوتایی هم موجوده. این کار مخلوط کردن رو براتون راحت میکنه.
علاوه بر این، چسبهای PU استحکام کششی بالا و مقاومت عالی در برابر شرایط جوی دارن.
نگهداری و دوام چسبهای پلیاورتان
موقع نگهداری چسب پلیاورتان باید به چند تا نکته توجه کنی:
- چسب باید تو یه اتاق خنک و تاریک نگهداری بشه؛ دمای بهینه اتاق نگهداری بین +10 تا +25 درجه سانتیگراده
- کارتریج رو از رطوبت، سرما و نم محافظت کن
- اول چسبهای قدیمیتر رو استفاده کن – اول وارد، اول خارج
- بستهبندی رو مرتب از نظر آسیب چک کن
بعد از کار با چسب PU، کارتریج باید همیشه خوب بسته بشه تا از سخت شدن چسب داخلش جلوگیری بشه. وگرنه نمیشه از چسب باقیمونده استفاده کرد.
دوام چسبهای PU محدوده. بسته به نوع چسب، بین چند ماه تا چند سال هست. اطلاعات دقیقتر رو میتونی تو برگه اطلاعات همراهش پیدا کنی.
قوطیهای PU استفاده شده باید جداگانه دفع بشن. پس بهتره اونا رو به یه مرکز جمعآوری مواد مضر تحویل بدی به جای اینکه تو زبالههای خونگی معمولی بندازی.
دستورالعملهای ایمنی برای کار با چسب PU
موقع کار با چسب PU، باید همیشه به ایمنی توجه کنی. همیشه از عینک ایمنی، ماسک تنفسی و دستکش یکبار مصرف استفاده کن تا پوستت و همینطور چشمها و غشاهای مخاطیت رو از تماس با چسب محافظت کنی. مظنون هست که بعضی از مواد تشکیل دهندهش سرطانزا باشن. پس باید اتاقی که توش کار میکنی رو هم خوب تهویه کنی.
قبل از شروع کار، باید برگه اطلاعات ایمنی رو با دقت بخونی و اگه سؤالی داری، در صورت لزوم با افراد متخصص تماس بگیری.
اگه چسب PU با پوستت تماس پیدا کرد، فوراً باقیمونده چسب رو کاملاً با صابون و آب گرم پاک کن. اگه چسب هنوز خیسه، میشه با یه پارچه هم پاکش کرد. برای پاک کردن باقیمونده چسب سخت شده، باید از یه تیغ استفاده کنی – ولی البته باید خیلی مراقب باشی!
از چسب پلیاورتان برای چه کارهایی میشه استفاده کرد؟
با چسب پلیاورتان میشه خیلی از مواد رو چسبوند، از جمله آجر، سنگ، چوب، فلز، سرامیک، فایبرگلاس، فرش، گچ، قالبگیری و انواع پلاستیکها.
راهنمای من درباره بهترین چسبهای چوب رو هم چک کنید تا نکات بیشتری یاد بگیرید.
علاوه بر این، بعضی انواع چسب پلیاورتان رو میشه برای کارها و مواد خاصی استفاده کرد.
باید بدونی که چسب پلیاورتان اغلب با مدلهای مختلفی از نظر غلظت و ضخامت عرضه میشه.
مدلهای ضخیمتر برای کاربردهای پایدار که به یه چسبندگی محکم نیاز دارن عالی هستن، در حالی که مدلهای رقیقتر برای مواقعی خوبن که فقط نیاز داری یه لایه نازک چسب بزنی.
چند تا مثال از کاربردهایی که میتونی از چسب پلیاورتان استفاده کنی:
- میتونی ازش به عنوان چسب چوب استفاده کنی چون خیلی خوب در برابر رطوبت و نور UV مقاومت میکنه. همچنین یه پیوند قوی ایجاد میکنه، که چسبوندن اتصالات انتهایی چوب رو راحت و کارآمد میکنه.
- MDF از ترکیب چسب پلیاورتان، خاک اره و تراشههای چوب درست میشه. تخته فیبر با تراکم متوسط یکی از محبوبترین موادی هست که برای ساخت و ساز استفاده میشه و حاوی چسب پلیاورتانه.
- میتونی با چسب پلیاورتان ظروف رو تعمیر کنی چون وقتی کاملاً سخت میشه، برای مواد غذایی ایمنه.
- با استفاده از چسب پلیاورتان، میتونی لولهها، کفپوشها و کاشیها رو آببندی کنی. به عنوان یه درزگیر عالی عمل میکنه!
- با یه چسب پلیاورتان کم غلظت دم دست، میتونی ورقهای فلزی رو به هم بچسبونی.
- با استفاده از چسب پلیاورتان، میتونی تو صنعت خودرو کار کنی و شیشه جلو رو به بدنه خودرو بچسبونی. همچنین اغلب تو داخل خودروها برای اتصال سیمکشی و سایر قطعات مهم استفاده میشه.
معایب چسب پلیاورتان
همه چیز درباره چسب پلیاورتان خوب نیست. معایبی هم داره. مثلاً، این ماده قبل از اینکه کاملاً سخت بشه خیلی سمی و حتی سرطانزاست.
بعد از سخت شدن، برای مواد غذایی ایمن میشه. معایب دیگه شامل اینا میشه:
- چسب پلیاورتان کف میکنه و منبسط میشه، یعنی باید مواد رو با گیره محکم نگه داری تا ثابت بمونن.
- اگه رطوبت کافی روی مواد نباشه، چسب هر کاری هم بکنی سخت نمیشه.
- عمر مفید محدود (کمتر از یک سال بعد از باز شدن). علاوه بر این، اگه ازش استفاده نکنی، رطوبت وارد قوطی چسب میشه و فرآیند سخت شدن رو شروع میکنه.
- وقتی سخت شد، پاک کردنش خیلی سخته و کلی هم کثیفکاری میکنی.
درباره پاک کردن چسب پلیاورتان ناخواسته، یه راهی هست که میشه این کار رو کرد. چسب کش میاد و یه پیوند فوقالعاده قوی تشکیل میده، که معمولاً یه مزیته، به جز مواقعی که نیست.
اگه به پوستت، لباست یا هر جای دیگهای که نباید میچسبه، باید سریع پاکش کنی قبل از اینکه وقت خشک شدن پیدا کنه. بعد از خشک شدن، تنها راهی که میشه پاکش کرد اینه که بتراشیش.
و این یعنی پوست رو هم میتراشی. اگه چسب روی سطوح دیگه خشک بشه، میتونی سعی کنی اون سطح رو چند ساعت تو الکل خیس کنی و بعد بتراشیش. تجربه خوشایندی نیست!
به هر حال، دیگه کاملاً واضحه که پاک کردن چسب پلیاورتان بعد از خشک شدن فوقالعاده سخته.
حقایق جالب
چسبها موضوع جالبی برای صحبت کردن نیستن. ولی من تمام تلاشم رو کردم تا چند تا حقیقت “جالب” درباره چسب پلیاورتان پیدا کنم.
یکیش اینه که این چسب قبل از سخت شدن فوقالعاده سمی و حتی سرطانزاست. بعد از سخت شدن، 100٪ برای مواد غذایی ایمن میشه.
حتی اگه تو حالت مایع با دستهات تماس پیدا کنه هم میتونه مسمومت کنه.
یه چیز جالب دیگه درباره چسب پلیاورتان اینه که میشه تو کاربردهایی استفاده کرد که هم به سختی و هم به انعطافپذیری نیاز دارن.
مقاومت در برابر ضربه و انعطافپذیری وقتی صحبت از پلیاورتان میشه دست در دست هم میان.
یه تناقض عجیبه که یه چسب هم سخت باشه و هم انعطافپذیر.
جمعبندی
چسب پلیاورتان به خاطر تنوع فوقالعاده، استحکام کششی بالا و دوام در طول زمان، یه چسب خیلی کاربردی هست.
همونطور که گفتم، من چسب پلیاورتان تک جزئی رو پیشنهاد میکنم چون استفاده ازش نسبت به چسب دو جزئی خیلی راحتتره.
این راهنما باید همه چیزی که نیاز داری درباره چسب پلیاورتان بدونی رو داشته باشه!
اگه به همه سؤالاتت جواب ندادم، خوشحال میشم تو بخش نظرات بپرسی و من در اسرع وقت جواب میدم!
پس چسبهای PU توصیه میشن اگه میخوای به اتصالات با استحکام بالا برسی، اما نسبتاً گرون هستن. همیشه باید به ایمنیت هم توجه کنی.